Viðamikil og fróðleg skýrsla RHA um menntunarþörf á starfssvæði Eyþings
Í sumarbyrjun kom út skýrsla á vegum Rannsóknamiðstöðvar Háskólans á Akureyri sem ber yfirskriftina Menntunarþörf í Eyjafirði og í Þingeyjarsýslum – könnun meðal fyrirtækja og stofnana á starfssvæði Eyþings. Skýrslan var unnin fyrir styrk frá Sóknaráætlun Norðurlands eystra í samstarfi við Atvinnuþróunarfélag Eyjafjarðar, Atvinnuþróunarfélag Þingeyinga, SÍMEY og Þekkingarnet Þingeyinga.
Markmið með þessu verkefni var að greina menntunarþörf og tækifæri eftir starfssviðum og greinum á Eyþingssvæðinu. Skoðuð var menntunarþörf út frá áherslum atvinnulífsins og forsvarsmenn fyrirtækja af öllum stærðum spurðir um þeirra álit og hverjar þeir teldu horfurnar vera hjá sínu fyrirtæki/stofnun í nánustu framtíð.
Samkvæmt niðurstöðum spurningakönnunar vegna samantektar skýrslunnar er töluverður skortur á mannafla á Eyþingssvæðinu en hæst var hlutfallið í Norður – Þingeyjarsýslu eða hjá 67% vinnustaða. Mestur reyndist skortur á starfsfólki vera í starfsemi veitna (86%) og heilbrigðis- og félagsþjónusta (76%).
Fram kemur í skýrslunni að fyrirtækjum í iðnaði hefur gengið verst að fá starfsfólk með áskilda menntun og skortur á slíku fólki er áberandi mestur. Þær iðngreinar sem oftast voru nefndar eru rafvirkjun, húsasmíði, bifvélavirkjun og vélvirkjun. Hvað styttri starfsnám áhrærir voru oftast nefndir bifreiðastjórar, félagsliðar og fólk með vinnuvélaréttindi.
Minnihluti svarenda starfaði eftir sérstakri fræðslu- eða endurmenntunarstefnu en meirihluti fyrirtækja/ stofnana hafði boðið upp á sí- eða endurmenntun á vinnustaðnum á síðastliðnum 12 mánuðum. Algengast var það hjá fyrirtækjum og stofnunum í eigu hins opinbera.
Þegar spurt var hvort fyrirtæki ættu samstarf við menntastofnanir á Eyþingssvæðinu svöruðu 48% því játandi og þegar spurt var hvert fyrirtækin sæktu sí-/ endurmenntun áttu flestir eða 116 svarendur í samstarfi við SÍMEY. Næstflestir sögðu að starfsfólk fengi sí-/ endurmenntun innan vinnustaðarins.
Viðmælendur í könnuninni töldu mikinn skort vera á iðnmenntuðu fólki, t.d. í mannvirkjagerð og málmiðnaði. Nokkuð margir sem starfa í þessum greinum væru að komast á efri ár og því væri endurnýjunarþörfin mikil. Var rætt um ímyndarvanda greinarinnar og að auka þyrfti vægi verknáms í grunnskóla.
Það kom skýrt fram að mun erfiðara sé að finna verknámskennara en bóknámskennara og málið sé því aðkallandi ef styðja eigi við iðnmenntun. Kallað er eftir kennsluréttindanámi fyrir iðnmeistara svo þeir geti sótt sér réttindi við Háskólann á Akureyri, enda sé það tímafrekt og því fylgi talsvert mikið vinnutap að þurfa að sækja námið suður.
Í skýrslunni er því velt upp að í sumum iðngreinum hafi reynst erfitt að komast á samning. Nefnt er í skýrslunni hvort ef til vill sé eðlilegra og heppilegra að það sé á ábyrgð viðkomandi skóla að útvega nemendum sínum samningspláss frekar en að nemandinn þurfi að gera það sjálfur, enda hafi þeir mismiklar bjargir til þess. Þá kom skýrt fram hjá viðmælendum í skýrslunni að þeim finnst vanta háskólanám fyrir þá sem hafa lokið iðnnámi, t.d. eins konar tæknifræði. Í framtíðarsýn Háskólans á Akureyri kemur þó fram að boðið verði upp á tækninám árið 2023.
Sem fyrr segir kom þessi skýrsla út í sumarbyrjun, skömmu fyrir sumarleyfistímann og því hefur hún ekki fengið mikla athygli fyrr en nú. Skýrslunni var fylgt eftir með málþingi í Háskólanum á Akureyri 18. september sl. Frummælendur voru Arnar Þór Jóhannesson, sérfræðingur hjá Rannsóknastofnun HA og einn þriggja höfunda skýrslunnar, Guðrún Hafsteinsdóttir, formaður Samtaka iðnaðarins, Eyjólfur Guðmundsson, rektor Háskólans á Akureyri, og Baldvin B. Ringsted, sviðsstjóri verk- og fjarnáms í Verkmenntaskólanum á Akureyri.
Í pallborðsumræðum að loknum framsöguerindum voru Þóra Pétursdóttir hjá Capacent, Erla Björg Guðmundsdóttir, mannauðsstjóri Norðurorku, Óli Halldórsson, framkvæmdastjóri Þekkingarseturs Þingeyinga, Siggeir Stefánsson, framleiðslustjóri Ísfélags Vestmannaeyja á Þórshöfn og Valgeir B. Magnússon, framkvæmdastjóri SÍMEY.
Valgeir sagði að í þessu sambandi mætti mikilvægt hlutverk framhaldsfræðslunnar ekki gleymast. „Við höfum ákveðinn sveigjanleika til þess að bregðast við þörfum atvinnulífsins og vinna með þeim einstaklingum sem til okkar leita, því margir eru að feta sín fyrstu spor í starfsþróun og færniuppbyggingu. Fyrir marga eru þetta þung skref. Símenntunarmiðstöðvarnar, Iðan fræðslusetur og framhaldsskólakerfið hafa átt gott samstarf um raunfærnimat í iðngreinum í allmörg ár. Ég er þess fullviss að þróun raunfærnimats er ein besta fjárfesting sem við getum farið í til þess að ná til einstaklinga á vinnumarkaði ef við ætlum að nýta þann mannauð sem við eigum. Það sem raunfærnimat gerir er persónuleg valdefling og ef hún er til staðar finnur viðkomandi sínar leiðir. Náms- og starfsþróun er einnig mikilvægur hlutur því fólk þarf stuðning í sinni starfsþróun,“ sagði Valgeir og bætti við að SÍMEY hafi horft í auknum mæli til ferðaþjónustunnar, enda sé hún orðin ein af stærstu atvinnugreinum þjóðarinnar „Við þurfum að vinna áfram að því að ungt fólk sjái ávinning í því að fara í störf í ferðaþjónustu,“ sagði Valgeir. Hann nefndi einnig að þeim stóra hópi í samfélaginu sem er erlent vinnuafl þyrfti að sinna mun betur en hafi verið mögulegt að gera til þessa, en til þess þyrfti aukið fjármagn, fjárskortur hamlaði því að unnt væri að bæta í fræðslu fyrir þennan stóra hóp í íslensku samfélagi.